Wie worden uw nieuwe buren?

“In Nederland lopen mensen op klompen. En bovendien zijn ze vreselijk zuinig.” Zo verkondigde een Amerikaan tegen zijn collega. Gelukkig weten we in Nederland wel beter. Het zijn hardnekkige vooroordelen die maar moeilijk te veranderen zijn. Als trotse bezitter van een huis in het buitenland zult u er ongetwijfeld wel eens mee geconfronteerd zijn. En natuurlijk zijn de Nederlanders zelf ook geen haar beter. Daarom: Vooroordelen over buitenlanders en wat u vooral snel weer moet vergeten.

In Nederland roepen ze dat Belgen dom zijn, Belgen vinden Nederlanders onbeschoft en Fransozen zijn in de ogen van Nederlanders arrogant, en erger: ze spreken alleen maar Frans. Vooroordelen. Niets nieuws onder de zon, zou je zeggen. En al zo oud als de weg naar Rome. Toch blijft het opmerkelijk dat anno 2015 deze vooroordelen nog onveranderd hardnekkig in onze hoofden zitten. In Nederland bestaan de meest hardnekkige vooroordelen en clichés over buurland Duitsland. Duitsers zijn luidruchtig, blafferig en niet al te sympathiek. Dragen te korte shorts over hun te dikke bierbuiken. En pikken bovendien altijd het beste plekje op het strand of aan het zwembad in door er zich al vroeg op de dag en in vol ornaat te installeren. Klinkt bekend? Maar waar komt eigenlijk de behoefte van mensen vandaan voor het bezigen van vooroordelen en stereotyperingen ten aanzien van andere volkeren?

Vertrouwen
In zijn proefschrift ‘Nationaal favoritisme, germanofobie en Europees burgerschap. Socialisatie van emoties’ (1999) stelt bijzonder hoogleraar H. Dekker dat alles te maken heeft met de mate van vertrouwen dat een volk ten aanzien van een ander volk heeft. De houding ten aanzien van een ander volk wordt voornamelijk bepaald door hetgeen mensen van anderen overnemen. Voorbeeldgedrag dus. Of zoals Dekker het noemt ‘socialisatie’. “Behoeften die elk individu geacht wordt te hebben zijn: zich psychisch veilig voelen en een gevoel hebben van positieve identiteit. Door socialisatie krijgen mensen de emoties, attituden, clichés, stereotypen en kennis aangereikt om voor zichzelf de complexe politieke en sociale omgeving begrijpelijk en beheersbaar, en daardoor psychisch veilig te maken, en om een positieve nationale identiteit te ontwikkelen.”

Klinkt logisch, maar waarom nemen Nederlanders nou juist vooral het Duitse volk op de hak? In zijn proefschrift concludeert Dekker:
“(...)De eerste emotionele berichten over Duitsland en Duitsers die kinderen in Nederland ontvangen zijn negatief: ze hebben oorlog, onderdrukking en geweld als inhoud. Verantwoordelijk daarvoor zijn in het bijzonder de herdenkingen. Negatieve emoties, clichés en stereotypen worden daarna bevestigd in gesprekken met grootouders, ouders en vrienden en door oorlogsfilms en -boeken, gekleurde berichtgeving in massamedia, eenzijdig onderwijs, negatieve humor, anti-Duitsland uitingen in de sport en anti-Duitse jeugdsubculturen.”

Generalistisch
Ieder land, ieder volk heeft zijn eigen cultuur, regels en gebruiken. Heeft u een huis in het buitenland, dan bestaat de kans dat u tegen een aantal vooroordelen aanloopt. Die Franse buurman blijkt dan toch veel minder arrogant als u had gedacht. Zo voelen inwoners van New York zich over het algemeen ver verheven boven ‘die lompe cowboys’ uit het Amerikaanse (!) Texas. Terwijl diezelfde New Yorker in Europa bestempeld wordt als ‘een lompe cowboy uit Amerika’. Het kan verkeren. Hoewel stereotypes en vooroordelen af en toe misschien wel een kern van waarheid bevatten, zijn ze vaak generalistisch en grof.

Het benoemen van volkeren in hokjes van ‘karaktereigenschappen’ bevredigt een behoefte van mensen zaken in proporties terug te brengen. De hardnekkigheid schuilt in het feit dat bepaalde beelden en ervaringen van mens op mens worden overgedragen en zichzelf voortdurend lijken te bevestigen. Duitsers zijn natuurlijk gewoon sympathiek en Belgen verre van dom. Maar, o wee als diezelfde Duitser eens wat minder aardig is, dan wordt daarmee het stereotype van de onsympathieke Duitser meteen weer bevestigd. En zegt uw nieuwe Franse buurman na een gezellige kennismakingsavond al grappend dat Nederlanders toch best meevallen, dan weet u hoe het zit: Ze zijn niet zuinig en klompen dragen ze ook al niet.

---

Terug naar overzicht