Nalatenschap (erfenis) in Spanje

Als de overledene een Nederlander is die in Spanje woonde of een tweede woning had, denken nabestaanden vaak dat zij in Spanje moeten beginnen met regelen van de nalatenschap. Dat lijkt logisch maar is het niet. Daardoor is veelal sprake van een ‘valse start’. Begin bij de basis.

Die basis is de wet. Een testament met daarin een ‘rechtskeuze voor Nederlands (erf)recht’ betekent dat de Nederlandse wet geldt voor de nalatenschap en niet de Spaanse. Het betekent ook dat de woorden van het testament moeten aansluiten bij Nederlandse wettelijke bepalingen en niet bij de Spaanse. Het betekent ook dat rechten (en verplichtingen) van erfgenamen, de echtgenoot, de kinderen, de executeur, et cetera, een uitvloeisel zijn van de Nederlandse wet én het testament, en niet van de Spaanse wet.
Wie in Spanje kent de Nederlandse wet? Uw gestor? Nee.
De Spaanse advocaat die hielp bij de aankoop van uw Spaanse woning? Nee.
De Spaanse notaris die de eigendomsoverdracht verzorgde? Nee.
Dat logische begin ligt bij de Nederlandse notaris. Juridisch inhoudelijk is zijn conclusie – vastgelegd in een ‘erfrechtverklaring’ – het enige wat Spaanse instanties hoeven te lezen. Dat is altijd de eerste stap! Zelfs als tot de nalatenschap van de overleden Nederlander geen Nederlandse eigendommen behoren.

Als iemand overlijdt, zijn er personen die erven. De rechten (en verplichtingen) van deze personen in de erfenis volgen uit het testament en/of de wet. Een Nederlander in Spanje die goed is voorgelicht, kiest voor de Nederlandse wet door zijn testament te beginnen met een rechtskeuze voor het Nederlandse erfrecht. De Spaanse wet is dan buiten werking gesteld. Vervolgens zorgt hij dat de verdere inhoud naadloos aansluit bij de Nederlandse wettelijke bepalingen en uiteraard bij zijn wensen. Alleen dan heeft hij zekerheid dat de rechtsgevolgen van zijn overlijden zullen overeenkomen met zijn ‘uiterste wil’. Dit aspect moet niet worden onderschat. Dit is de basis van alles.

Uitvoeren is wat anders dan adviseren
In tegenstelling tot de Spaanse wet kent Nederlandse wet relatief weinig ‘dwingende bepalingen’ met betrekking tot een erfenis. Dit geeft de Nederlander in zijn testament zeer veel vrijheid om ‘zijn eigen plan te trekken’. Daarin is de Nederlandse erfwetgeving Europees gezien uniek. Vandaar ook het Nederlandse woord ‘nalatenschapsplanning’. Die planning vindt voor een belangrijk deel pas plaats ná het overlijden.

Testamenten bevatten daarom in Nederland vaak uitgebreide keuzeregelingen, waarmee nabestaanden kunnen inspelen op de omstandigheden op het moment dat het overlijden plaatsvindt en daarmee hun voordeel mee kunnen doen. Dat kunnen feitelijke omstandigheden zijn, zoals bij een of meer gezinsleden. Maar het kunnen ook fiscale omstandigheden zijn, omdat met bepaalde keuzes alsdan (of in de toekomst) meer belastingen kunnen worden bespaard dan met andere keuzes.

In Spanje is men daarentegen gewend aan korte simpele testamenten. Reden: in de Spaanse wet ligt namelijk zo goed als alles al vast. Spaans erfrecht is grotendeels ‘dwingend recht’. Er valt weinig te kiezen. Het testament kan er weinig aan veranderen. Dat vinden we in Spanje terug bij de uitvoerders. Er vindt geen planning plaats na het overlijden. Begeleiders zijn daarom niet gewend om cliënten te adviseren bij het maken van keuzes als het gaat om het regelen van de erfenis. Niet gewend om voor hen de gevolgen die horen bij elk van die keuzemogelijkheden, op de korte en langere termijn, in beeld te brengen. Bij een Nederlandse nalatenschap zou dat wel moeten, te meer als het gaat om bezit in Spanje. De feitelijke en fiscale omstandigheden zijn dan immers nog complexer en verstandige keuzes kunnen het verschil maken. Dat heet ‘adviseren’. Dat is wat anders dan simpelweg ‘uitvoeren’. Als het plan er is, is de uitvoering een klein kunstje.

‘More is less’!
Laten vertalen van het Nederlandse testament is overbodig. Inlevering daarvan kan onnodige vragen oproepen bij Spaanse instanties. Verwarring, misverstanden, miscommunicatie kan daarvan het gevolg zijn, met alle consequenties van dien (frustratie, conflicten, vertraging en onnodige kosten).
Nederlanders met een Spaans testament helpen hun nabestaanden evenmin. De gebruikte teksten sluiten niet aan bij de Nederlandse wet, noodzakelijke bepalingen worden ‘vergeten’, een reeds bestaand ‘fiscaal slim’ Nederlands testament wordt doorkruist, dan wel geheel/gedeeltelijk herroepen, de positie van de langstlevende echtgenoot kan onbewust worden verzwakt en die van de kinderen onbedoeld versterkt, et cetera.

Een nuancering
Een ‘valse start’ heeft uiteraard een grotere impact naarmate belangen groter of wettelijk gezien ingewikkelder liggen. Maar belangen zijn al groot als sprake is van echtgenoten met kinderen. Om maar niet te spreken over situaties waarin het bijvoorbeeld gaat om kinderen uit eerdere huwelijken, een kind dat onder bewind staat, of onterfd moet worden, et cetera. Een testament van een ongehuwd persoon zonder kinderen die een broer tot enig erfgenaam benoemt kan daarentegen natuurlijk probleemloos in Spanje worden getekend.

Afwikkeling nalatenschap in Spanje is een ‘gedoe’
Met de erfrechtverklaring van de Nederlandse notaris staat de juridisch-inhoudelijk kant vast. Die moet natuurlijk wel duidelijk zijn. Teksten die verwarring kunnen zaaien bij Spaanse instanties moeten worden vermeden. Aanvullingen en nadere uitleg in dat document daar waar de Nederlandse wettelijke bepalingen essentieel verschillen met de Spaanse zijn daarentegen zeer aan te bevelen. De Nederlandse notaris die in Spanje de weg kent speelt daar dan een thuiswedstrijd en zorgt voor een soepele en snelle afwikkeling. Relatief soepel en snel wel te verstaan, want nabestaanden blijven het een ‘gedoe’ vinden. Maar daar helpt niemand wat aan. Het regelen van alle benodigde certificaten, stempels, de Spaanse notariële akte, belastingaangiften, inschrijvingen, tenaamstellingen bij banken en kadaster kost gewoon veel tijd, maar dat is dan ook het enige als de basis maar goed is. Een ‘valse start’ maakt het gedoe daarentegen veel erger. Achteraf corrigeren is lastig en soms zijn kansen definitief verspeeld.

Formaliteiten
In Spanje is de cultuur dat afwikkeling van een nalatenschap een samenstel van administratieve handelingen is. De gestor vult de ingewikkelde formulieren in; de Spaanse notaris zet een handtekening onder een akte waarin wordt ‘geconstateerd’ en ‘bekrachtigd’. Het zegt genoeg: de aandacht wordt gefocust op het relatief onbelangrijke aspect van de ‘formaliteiten’. Natuurlijk zijn de uiteindelijke tenaamstelling van de Spaanse woning in het Spaanse kadaster en het invullen van de erfbelastingaangifte van belang. Maar bij een Nederlandse erfenis hoort dit slechts het sluitstuk te zijn. Certificaten, stempels, volmachten, aangiften; het is best een gedoe! Voor de leek heel ingewikkeld en tijdrovend. Maar voor de formaliteiten-begeleider in Spanje niet spannend: niet veel meer dan het afvinken van zijn checklist. Met relatief weinig moeite (en daarom relatief goedkoop) wordt hij de helpende held van zijn Nederlandse cliënt, die in de veronderstelling verkeert dat een en ander optimaal en alles omvattend wordt afgewikkeld. Die cliënt komt er - ook achteraf - meestal niet achter dat er kansen onbenut zijn gebleven, zodat de begeleider hieruit ook geen lering trekt als de volgende Nederlandse case zich bij hem aandient.

Advies met voorbeelden en een gratis intakegesprek

---

Terug naar overzicht