Duizelingwekkend aantal claims voor Spaanse bankensector

Het Spaanse bankwezen wacht met spanning op Europese uitspraak met betrekking tot bodemrentes.

Het Spaanse bankwezen wacht met spanning op Europese uitspraak met betrekking tot bodemrentes. Het Tribunal Supremo, de hoogste Spaanse rechter – vergelijkbaar met de Nederlandse Hoge Raad – heeft vorig jaar via een persbericht duidelijkheid gegeven over de zogenaamde 'cláusulas suelo'. Dit zijn bepalingen in Spaanse hypotheekakten die aan de bank het recht geven om bij variabele rente-afspraken een minimale rentevoet in rekening te brengen. Dit ongeacht de koers van het benchmarktarief op de geldmarkt waar de rente aan gekoppeld is. In Spanje gaat het meestal om de variabele Euribor-hypotheken (Euro Interbank Offered Rate).

Bron: Mr. Martijn Bressers, Bressers Law

Aanleiding voor het persbericht van begin 2015 is de uitspraak van datzelfde Tribunal Supremo van maart 2013 (gepubliceerd in mei 2013) waarin het tribunaal bepaalde dat deze clausules nietig zijn indien de consument bij het afsluiten van de hypotheek niet goed is voorgelicht over de betekenis en consequenties van zo´n clausule. De nietigheid vloeit voort uit de Spaanse wetgeving voor consumentenbescherming, die inhoudt dat indien dergelijke clausules voorkomen in algemene voorwaarden die niet afzonderlijk met de klant zijn besproken of onderhandeld, de bank er geen beroep op kan doen.

De gevolgen van de uitspraak waren verstrekkend, aangezien bij veel Spaanse banken van de vereiste transparantie geen sprake was. De kwestie was vanwege de historisch lage Euribor zeer actueel ten tijde van de uitspraak in 2013.


Terugwerkende kracht
In het persbericht van februari 2015 officieel afgegeven door de Poder Judicial, het overkoepelende orgaan voor de Spaanse rechtspraak, legt het Tribunal Supremo uit hoe het zit met de terugwerkende kracht van het arrest. Daarover bestond verdeeldheid onder juristen en lagere rechters. Het tribunaal laat weten dat de werking van de uitspraak terug gaat tot 9 mei 2013, de dag waarop de uitspraak werd gepubliceerd. Geen terugwerkende kracht dus tot aan het moment waarop de clausules voor het eerst effect sorteerden als gevolg van de lage Euribor rentevoet. Dat was omstreeks 2009; zie hier het grote belang van het persbericht.

De lezing van de consumentenbond wordt niet gevolgd door het Tribunal Supremo. Opmerkelijk, omdat het Tribunaal Supremo daarmee de facto afwijkt van de Spaanse wet. Die bepaalt uitdrukkelijk dat de nietigheid terugwerkt tot aan het moment van de vernietigde rechtshandeling. Het Tribunal Supremo durfde het kennelijk niet aan deze bepaling strikt toe te passen gezien de gigantische financiële consequenties voor het toch al in crisis verkerende Spaanse bankwezen.

De Europese rechter
Maar daarmee is de zaak niet ten einde. Omdat de consumentenbescherming voortvloeit uit implementatie van een Europese richtlijn kunnen daarover vragen worden gesteld aan het Hof van Justitie. En dat hebben verschillende lagere rechters in Spanje gedaan. Naar aanleiding van een door de handelsrechtbank te Granada aan het hof gestelde prejudiciële vraag, heeft de Europese Commissie op 24 september 2015 al laten weten dat nationale rechters in de lidstaten de terugwerkende kracht van een uitspraak als die in de kwestie van de ‘clausulas suelo’ niet kunnen matigen. Nietigheid betekent dan immers dat de bepaling wordt geacht nimmer te hebben bestaan. En dat betekent per definitie dat de nietigheid terug werkt tot aan het moment waarop de rechtshandeling werd verricht.

Bevestigt het Hof van Justitie deze lezing, hetgeen in de lijn der verwachting ligt, dan wacht de Spaanse banken alsnog een duizelingwekkende hoeveelheid extra claims.
De uitspraak van het Spaanse hoogste rechtscollege dwong de Spaanse banken om alle op basis van de ‘clausulas suelo’ teveel in rekening gebrachte rente aan hun klanten terug te betalen. Sommige banken gingen daartoe over na de uitspraak in 2013, andere banken pas nadat de kwestie van de terugwerkende kracht was opgehelderd.

Enkele voorbeelden die een idee geven van de betekenis van de uitspraak: BBVA, Novagalicia Banco (o.a. het vroegere Caixa Galicia, inmiddels Novanca) en Cajamar moesten aan respectievelijk 400.000, 90.000 en 100.000 klanten geld terug betalen.

Sinds de uitspraak van 2013 is het gebruik van de ‘clausulas suelo’ in Spanje sterk afgenomen. Er zijn zelfs banken zoals Santander die deze in het geheel niet meer hanteren.

Maar consumenten opgelet: sommige banken compenseren dit via andere bepalingen, zoals het opschroeven van de algemene rentevoet.

---

Terug naar overzicht