Het erfrecht kent vele vormen. In elk land gelden andere regels en wanneer men bezittingen heeft in een ander land, dan zijn vaak de erfrechtelijke regels van toepassing die gelden voor inwoners van dat land. Nu kent Nederland diverse verdragen en heeft als enige land een verdrag geratificeerd dat bepaalt dat erflaters bij de opmaak van een testament, het Nederlands erfrecht van toepassing kunnen laten zijn op hun bezittingen elders. Eerder schreef mr. Samuel Totays over een aantal clausules die men tegenkomt in (standaard) Spaanse testamenten die door de notaris werden en worden gehanteerd. In deze column meer van het soort clausules waarop u uw testament zou moeten (laten) scannen.

"Deze clausules gaan over de rechtskeuze voor toepasselijk erfrecht en over de reikwijdte van het testament. Leest u met mij mee?.

Toepasselijk erfrecht
Het uitgangspunt dat Nederlanders in hun testament een rechtskeuze voor toepasselijk erfrecht kunnen maken, bijvoorbeeld in het geval wanneer men uitgeschreven is in Nederland en bij later overlijden het merendeel van de bezittingen in een nieuw woonland heeft, ligt vastgelegd in het Haags Erfrechtverdrag 1989. Dit verdrag is door Nederland als enige land bekrachtigd en in werking getreden voor Nederlanders per 1 oktober 1996.

Een clausule zoals de Nederlandse notaris dit nagenoeg standaard in een testament opneemt en zoals ik dit voor mijn cliënten adviseer, is de volgende: 'De erflater bepaalt dat op de vererving van zijn/haar nalatenschap en - voor zover mogelijk - op de afwikkeling daarvan, het Nederlandse recht van toepassing is'.
De Spaanse notaris neemt, standaard in een testament voor een buitenlander, de volgende clausule op:
'De erflater verklaart dat de clausules van dit testament conform zijn aan de wetgeving van zijn/haar land'.

Wellicht moet u beide clausules nog een (paar) keer lezen om erachter te komen of deze clausules dezelfde strekking hebben en hetzelfde doel voor ogen hebben. Ziet u het verschil?
De eerste - correcte - rechtskeuzeclausule geeft de wens van de erflater aan dat het Nederlands erfrecht geldt bij de vererving van zijn of haar erfenis. De tweede clausule, die van de Spaanse notaris, is een valkuil voor de erflater. De Spaanse notaris dekt zich hier in, en laat de erflater verklaren dat de inhoud van het testament volledig overeenkomt met het Nederlands erfrecht. In dit geval wordt dus de erflater zelf benoemd tot expert of deskundige van het Nederlandse erfrecht!?.

Uit de honderden quickscans die ik heb uitgevoerd op dergelijke Spaanse testamenten, ondertekend door Nederlanders, is verder gebleken, dat de overige clausules van deze testamenten geheel niet overeenkomstig met en zelfs tegenstrijdig aan het Nederlandse erfrecht zijn.

Reikwijdte van het testament
Een voorbeeld van een testamentaire clausule, welke ik laat opnemen door mijn cliënten, is: 'Hij/zij (de erflater) verklaart, dat deze uiterste wilsbeschikking betrekking heeft op zijn/haar bezittingen, zowel in als buiten Spanje gelegen'. De nalatenschap van een Nederlandse erflater betreft immers naast een woning in Spanje, vaak ook nog een woning in Nederland en bankrekeningen in beide landen.
De Spaanse notaris echter laat de Nederlandse erflater opnemen: 'Dit testament heeft enkel en alleen betrekking op goederen en rechten die hij/zij (de erflater) bezit op Spaans grondgebied'. Deze clausule is echter in strijd is met het Nederlandse erfrecht en het internationaal erfrecht. Meer specifiek is het in strijd met het eenheidsbeginsel, vastgelegd in artikel 7, lid 1 van het eerder genoemde Haags erfrechtverdrag, waarin staat dat het toepasselijk recht de vererving van de gehéle nalatenschap beheerst, ongeacht waar de goederen zich bevinden.

Advies
Mocht u als erfgenaam gedupeerd zijn, als gevolg van een overleden erflater die bovengenoemde Spaanse clausule in het testament had staan, dan heeft u de mogelijkheid om deze clausule en daarmee het testament nietig te verklaren bij de rechter. Mocht u, Nederlander met (vastgoed)bezittingen in Spanje, bij de aankoop van uw Spaanse woning door uw makelaar, of andere niet ter zake deskundigen op het gebied van het erfrecht, zijn overgehaald om een Spaans testament te ondertekenen, omdat u 'immers' Spaans vastgoed heeft, dan is het raadzaam en verstandig om een erfrechtspecialist goed naar uw (Spaanse) testament te laten kijken. Deze adviseur zal u dan op de daadwerkelijke gevolgen wijzen bij instandhouding van dit testament en de nadelige gevolgen voor de directe erfgenamen bij een later overlijden voor u in kaart brengen".

Deze bijdrage is, onder auspiciën van Mondi, geschreven door mr. Samuel C.R. Totays als notarieel jurist verbonden aan FLORES Juridisch Advies.

Lees ook:
Standaarddocumenten en erfrecht in Spanje
Nederlanders en Spaans erfrecht