Hervorming Antillen: 'Transitiefase'

De opheffing van de Nederlandse Antillen heeft een aantal ingrijpende gevolgen. De details van de veranderingen komen in dit artikel aan bod.

De Nederlandse Antillen zijn vanaf vandaag opgeheven. Dit heeft een aantal ingrijpende gevolgen. Het betekent in de eerste plaats een wijziging van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden (de grondwet van het gehele koninkrijk). Daarnaast moeten er nieuwe grondwetten komen voor de nieuwe landen binnen het koninkrijk en moeten afspraken gemaakt worden op het gebied van justitie en rechtspraak. De details van de wijzigingen komen in dit vijfdelige artikel aan de orde. Vandaag het vijfde en laatste deel: ‘Transitiefase’.

‘Een paar korte opmerkingen over de transitiefase die voorafgaat aan 10-10-10. In deze fase wordt als het belangrijkste risico gesignaleerd dat het land de Nederlandse Antillen feitelijk al is ontmanteld, terwijl de nieuw te vormen landen nog niet aan de afgesproken criteria voldoen en nog niet klaar zijn om de nieuwe taken over te nemen. Curaçao en Sint Maarten zijn er in de eerste plaats zelf verantwoordelijk voor dat wordt voldaan aan de afspraken. Daartoe zijn al zo veel mogelijk bevoegdheden van het land de Nederlandse Antillen overgedragen of wordt de uitvoering daarvan overgelaten aan de huidige eilandgebieden Curaçao en Sint Maarten. Om te waarborgen dat landstaken die op 10-10-10 nog niet door Curaçao en Sint Maarten kunnen worden uitgevoerd overeenkomstig de overeengekomen toetsingscriteria, vanaf die datum wel kunnen worden uitgevoerd en dat deze landen op termijn deze taken wel overeenkomstig deze criteria zelf kunnen uitvoeren, is de hiervoor reeds genoemde ‘Samenwerkingsregeling waarborging plannen van aanpak landstaken Curaçao en Sint Maarten’ opgesteld.

Bijstand
Met betrekking tot de BES-eilanden ligt de verantwoordelijkheid bij Nederland. Waar mogelijk neemt Nederland vooruitlopend op de nieuwe status reeds landstaken en –bevoegdheden waar voor de Nederlandse Antillen op de BES-eilanden. Door de Nederlandse regering is per 1 januari 2009 oud-minister van Defensie Henk Kamp aangesteld als Commissaris voor de BES-eilanden om de overgang van de eilandgebieden naar openbare lichamen te begeleiden. Daartoe zijn op elk van de drie BES-eilanden regionale servicecentra opgericht. Door de meeste departementen zijn hier kwartiermakers gestationeerd om op locatie voorbereidingen te treffen voor hun departement, maar de bedoeling is dat er zo veel mogelijk met lokale ambtenaren wordt gewerkt. Met de BES zijn afzonderlijk afspraken gemaakt over de taakverdeling tussen het desbetreffende eiland en Nederland. In de Tweede Kamer zijn vragen gesteld over het grote aantal Nederlandse departementsambtenaren dat op de zonnige eilanden bijstand verleent in de transitiefase.

‘Creatief’
De regering, in het bijzonder de staatssecretaris voor Koninkrijkszaken Bijleveld en de minister van Justitie Hirsch Ballin en alle betrokken departementen verdienen grote bewondering voor de enorme wetgevingsoperatie waarmee de herstructurering van het Koninkrijk gepaard gaat. Het parlement heeft er wijs aan gedaan om deze operatie niet tot stilstand te brengen door de wetgeving na de val van het kabinet Balkenende IV controversieel te verklaren. Dat neemt niet weg dat de wetgeving hier en daar vragen oproept en dat er soms ‘creatief’ is omgesprongen met het staatsrecht.

Zelfstandigheid
Op koninkrijksniveau is een aantal zaken geregeld in het Statuut die eigenlijk in de Grondwet hadden moeten worden geregeld. Een nieuwe Rijkswet personenverkeer, die de toelating en het verblijf in de verschillende landen van het Koninkrijk moet gaan regelen, laat door de vele discussies die zij oproept nog op zich wachten. Daarnaast is een aantal landsaangelegenheden in consensusrijkswetgeving geregeld om toezicht mogelijk te maken. En dat ligt gevoelig in de West. Een College financieel toezicht (Cft) is belast met het toezicht op de naleving van de begrotingswetgeving in Curaçao en Sint Maarten en op de BES-eilanden. Er is alvast een Algemene maatregel van Rijksbestuur opgesteld om de eilanden onder verhoogd toezicht te plaatsen als zij niet op tijd (10-10-10) klaar zijn voor volledige zelfstandigheid. Een Gemeenschappelijk Hof van Justitie is belast met de rechtspraak op alle Caribische eilanden van het Koninkrijk, inclusief Aruba. En aan het hoofd van de drie openbaar ministeries, in Curaçao, in Sint Maarten en voor de BES-eilanden, staat één procureur-generaal die ten minste tweemaal per jaar overleg dient te voeren met een Nederlandse collega van het college van procureurs-generaal. Aruba houdt zijn eigen openbaar ministerie en procureur-generaal.

Meestemmen
Er is voor elk land afzonderlijk en de BES-eilanden gezamenlijk een politiekorps. De regelgeving voor deze korpsen is onderling afgestemd en de korpsen dienen samen te werken, maar het door Nederland gefinancierde Recherche Samenwerkingsteam (RST) blijft voorlopig bestaan. Ten slotte is er op koninkrijksniveau een Raad voor de Rechtshandhaving die toezicht uitoefent op alle organisaties op het gebied van rechtshandhaving, behalve op het Gemeenschappelijk Hof van Justitie. Voor de BES-eilanden regelt de WolBES de invoering van openbare lichamen. De IBES voorziet in de aanpassing en aanvulling van de huidige Antilliaanse wetgeving die voorlopig, in de hoedanigheid van Nederlandse wetgeving, op deze eilanden blijft gelden. De FinBES voorziet in het financieel toezicht op de BES-eilanden. Het omvangrijke pakket ABES-wetten bevat aanpassingswetgeving op Nederlandse wetten voor de BES-eilanden. Gevoelige onderwerpen daarin betreffen het homohuwelijk, de abortus en de euthanasie. Specifieke BES-wetgeving betreft onder andere de aanpassing van de Kieswet, waardoor inwoners van de BES-eilanden kunnen meestemmen voor de Tweede Kamer en de leden van de Eerste Kamer kunnen worden gekozen door de eilandsraden van de BES.

Toezicht
In de nieuwe landen Curaçao en Sint Maarten blijft voorlopig de oude Antilliaanse wetgeving van kracht. Voor deze landen zijn wel geheel nieuwe grondwetten (staatsregelingen) opgesteld. Opmerkelijke punten daaruit betreffen de constitutionele toetsing, de geschreven vertrouwensregel, de regels over openbaarheid en deugdelijk financieel bestuur en het van rechtswege ontheven zijn uit zijn ambt van een minister en een Statenlid in Sint Maarten bij veroordeling wegens misdrijf. In de transitiefase ten slotte, zijn al zoveel mogelijk bevoegdheden van het Land de Nederlandse Antillen overgedragen of wordt de uitvoering daarvan overgelaten aan de huidige eilandgebieden Curaçao en Sint Maarten en aan Nederland waar het gaat om de BES-eilanden.

Door al deze veranderingen ziet het Caribische deel van Koninkrijk er vanaf 10-10-10 meer uit conform de wensen van (de meerderheid van) de bewoners van de eilanden van de huidige Nederlandse Antillen, maar het Koninkrijk houdt dan in verhoogde mate toezicht op hoe het daar gaat.’

Bron: L.J.J. Rogier, ‘Het Koninkrijk der Nederlanden na de opheffing van de Nederlandse Antillen op 10 oktober 2010’, Ars Aequi september 2010, p. 563-572

Eerder in het nieuws:
Hervorming Antillen: ‘Herstructurering’ (deel 1)
Hervorming Antillen: ‘Rechtshandhaving’ (deel 2)
Hervorming Antillen: ‘BES-eilanden’ (deel 3)
Hervorming Antillen: 'Curaçao en Sint Maarten' (deel 4)

In de webwinkel van Mondi kunt u veilig het boek Emigreren naar Caribisch Nederland  online bestellen via iDeal (uw eigen Nederlandse bank), MasterCard of VISA.

Landendossier
	Meer informatie over de aanschaf en bezit van een (tweede) huis op de Nederlandse Antillen
Deel dit artikel met anderen: Tell a friend!

---

Mondi is een onafhankelijke belangenorganisatie die opkomt voor de collectieve belangen van haar leden en die hen voorziet van preventieve informatie om succesvol een woning in het buitenland aan te schaffen. Met een lidmaatschap van Mondi kunt u onbeperkt vragen stellen over alles wat te maken heeft met de aanschaf en bezit van buitenlands vastgoed. De investering hebt u zo terugverdiend. Met Mondi next nieuws blijft u op de hoogte van de meest relevante ontwikkelingen.

---

Terug naar overzicht